Ön Çapraz Bağ Yırtıkları
Ön çapraz bağ yırtıkları toplumda çok sık karşılaşılan sağlık sorunlarından biridir. Özellikle yoğun egzersiz yapanlarda ve profesyonel spor ile uğraşanlarda görülen ön çapraz bağ yırtıkları hayat kalitesini oldukça etkiler. Diz ekleminin görevini sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmesi için ön çapraz, arka çapraz, iç yan ve dış yan bağlar olmak üzere 4 ayrı bağ birlikte uyumlu şekilde çalışır. Günlük, iş ve spor yaşamında bu bağlardan biri ya da birden fazlası yaralanabilir ve her bir bağ yaralanmasının kendine özgü tanı, tedavi ve genel seyri vardır. Ön çapraz bağ, diz ekleminde bulunan femur ve tibia kemiklerini birbirine bağlar. Dizin fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için ön çapraz bağın sağlıklı işleyişi oldukça önemlidir.
Diz ekleminde uyluk ve kaval kemiklerini eklem içinde birbirine bağlayan bağlardan ön çapraz bağ özellikle diz ekleminin sıklıkla kullanıldığı hareketler sırasında devreye girer ve bu hareketler sırasında diz için oldukça önemli bir görev üstlenir. Ön çapraz bağ, dizin tüm hareketlerinde belli bir sınırda kalmasını sağlamanın yanı sıra kaval kemiğinin uyluk kemiğinin altında öne doğru hareketini ya da kaymasını da engeller.
Ön Çapraz Bağ Yırtılması Neden Olur?
Ön çapraz bağ yırtılması sıklıkla futbol, basketbol, voleybol, tenis gibi ani hareketlerin yapıldığı spor branşlarında görülür. Çoğunlukla sabit ayak üzerinde vücudun ani bir şekilde dönmesi esnasında çapraz bağ yırtılması meydana gelmektedir. Ön çapraz bağ yırtılırken dizde ani bir kopma hissi yaşanır ve birkaç saatin ardından dizde şişlik meydana gelir. Kopan bağ nedeniyle dizin içinde kanamalar meydana gelir ve şiddetli ağrılar yaşanabilir.
Ön Çapraz Bağ Yırtılması Neden Olur?
Ön çapraz bağ yırtılması süreci dikkatli bir şekilde takip edilmelidir. Yırtılmadan sonra gelişen şişlik ve ağrı, istirahat ve buz uygulaması gibi tedavilerle kaybolabilir ve ağrı hissedilmez hale gelebilir. Hasta günlük yaşantısına dönebilir ancak bu travmanın ilk etkilerinin atlatıldığı bir dönemdir. Şişlik ve ağrının kaybolması yırtılmış olan ön çapraz bağın iyileşmiş olduğu anlamına gelmez. Zamanla ön çapraz bağ yırtık olduğu için dizde güçsüzlük, emniyetsizlik, boşalma, ani hareketlerde dizi kontrol edememe gibi belirtiler ortaya çıkar. Yürüyüşler ve sportif aktiviteler esnasında ve sonrasında dizde ağrı ortaya çıkmaya başlar.
Ön Çapraz Bağ Yırtılması Tanısı
Ön çapraz bağ yırtılması sonrasında hastanın ‘dizinin döndüğünü’ ya da ‘dizinden ses geldiğini’ söylemesi probleme tanı konmasına büyük avantaj sağlamaktadır. Ön çapraz bağ yırtıklarına menisküs yırtıklarının da eşlik etmesi sık karşılaşılan bir durumdur.
Ön çapraz bağ yırtıklarının kesin tanısı yaralanmanın meydana geliş şeklini bilerek yapılan muayene ve kırık olup olmadığını görmek için çekilecek röntgen sonrası MRG(manyetik rezonans görüntüleme) ile kesinleştirilir. Ön çapraz bağ yokluğunda; menisküs ve diz eklem kıkırdağının olması gerekenden fazla yük taşıması, dizin stabilizasyonunun zayıflaması kireçlenme probleminin gün yüzüne çıkmasına neden olmaktadır.
Ön Çapraz Bağ Tedavisi
Ön çapraz bağ yırtıklarının tedavisi ameliyatla olmaktadır. Çocuk, genç ve orta yaş grubu hastalarda başka bir seçenek söz konusu değildir. İleri yaş hastalarda ise diz ekleminde artroz( yıpranma/ dejenerasyon) mevcut değilse ve hareketli bir yaşam sürüyorsa, spor ile uğraşıyorsa yine cerrahi tedavi söz konusu olabilmektedir.
Ameliyatın en önemli amacı ise; ileriye dönük oluşabilecek diz problemlerinin önüne geçmek, dizdeki boşluk ve güvensizlik hissini yok etmek, spor veya zorlayıcı aktiviteler esnasında kişinin daha rahat hareket edebileceği bir dize ulaşmaktır.
Ön çapraz bağ ameliyatları çoğunlukla artroskopik teknikle kapalı olarak gerçekleşmektedir. Bu teknik iyileşme ve hastanın sosyal yaşama dönüş süresini kısaltan bir tekniktir.
Artroskopik Ön Çapraz Bağ Tamiri
Diz kapağının iki yanından yapılan yarım cm’lik iki adet kesi ile eklem içerisi kamera yardımı ile görüntülenir ve muayene edilir. Eğer ön çapraz bağ yırtığına menisküs yırtığı da eşlik ediyorsa onarımı yapılır. Ön çapraz bağ ve diz içi diğer yapılar bu şekilde tekrar değerlendirildikten sonra çapraz bağın yerine kullanılacak grefti alma ve hazırlama işlemine geçilir. Bunun için diz ekleminin altında kaval kemiğinin üst ve ön-iç kısmına bir kesi yapılarak, hamstring tendonları diye adlandırılan uyluk ve dizin arka kısmından kesi yapılan bölgeye uzanan tendonlar greft olarak alınır. Bu tendonlar ön çapraz bağ olarak kullanılacak şekilde hazırlanır. Ardından artroskopik olarak uyluk ve kaval kemiklerine çapraz bağın yapıştığı bölgelere diz içerisinden tüneller açılır ve hazırlanan ön çapraz bağ grefti bu tünellere yerleştirilir ve tespit edilir.
Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası
Ameliyat sonrasında hızla rehabilitasyona başlanır. Ameliyat esnasında sadece ön çapraz bağ onarımı yapılmışsa ertesi gün hasta diz eklemine yük vererek yürümeye başlayabilir. Diz eklem hareketleri her hafta derecesi artırılarak tekrar kazanılır. Ancak çömelme hareketine bir süre izin verilmez. 8-12 haftalık süre sonunda daha agresif rehabilitasyon süreci başlar.
Ön çapraz bağ ameliyatı sonrasında günlük hayata dönüş dize hemen yük verilebildiği için ilk hafta içerisinde mümkündür. Ancak işe dönüş çalışılan sektöre göre değişiklik gösterir. Spora dönüş ise 6 aydan sonra mümkün olmaktadır.
Eğer ön çapraz bağ yırtığına menisküs yırtığı da eşlik ediyorsa ameliyat sonrası 3-4 hafta süre ile dize yük vermeden, çift koltuk değneği ile yürümek gerekmektedir. Rehabilitasyon sürecinde de ek bazı uygulamalar olabilmektedir.